เคจौเคฌเคคเค–ाเคจे เคฎें เค‡เคฌाเคฆเคค NCERT Solutions students เค•ो เคนोเคฎเคตเคฐ्เค• complete เคฎें เค•ाเคซी helpful เคนोंเค—ें| เคธाเคฅ เคนी เค‡เคจ answers เค•ो เคธเคฎเคเค•เคฐ เคตे เค…เคชเคจे เค‰เคค्เคคเคฐों เค•ो เคญी check เค•เคฐ เคธเค•เคคे เคนैं|

NCERT Solutions for Chapter 11 Naubatkhane me Ibadat Class 10 Hindi

1. เคถเคนเคจाเคˆ เค•ी เคฆुเคจिเคฏा เคฎें เคกुเคฎเคฐांเคต เค•ो เค•्เคฏों เคฏाเคฆ เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै?

Solution

เคถเคนเคจाเคˆ เค•ी เคฆुเคจिเคฏा เคฎें เคกुเคฎเคฐांเคต เค•ो เค‡เคธเคฒिเค เคฏाเคฆ เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै เค•्เคฏोंเค•ि เคช्เคฐเคธिเคฆ्เคง เคถเคนเคจाเคˆ เคตाเคฆเค• เคฌिเคธ्เคฎिเคฒ्เคฒा เค–ां เค•ा เคœเคจ्เคฎ เคฏเคนीं เคนुเค† เคฅा| เคฆूเคธเคฐा เคถเคนเคจाเคˆ เคฌเคœाเคจे เค•े เคฒिเค เคœिเคธ เคฐीเคก เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै, เคตเคน เคกुเคฎเคฐाँเคต เคฎें เคธोเคจ เคจเคฆी เค•े เค•िเคจाเคฐे เค‰เค—เคจे เคตाเคฒी เคจเคฐเค•เคŸ เค˜ाเคธ เคธे เคนी เคชाเคˆ เคœाเคคी เคนै।

2. เคฌिเคธ्เคฎिเคฒ्เคฒा เค–ाँ เค•ो เคถเคนเคจाเคˆ เค•ी เคฎंเค—เคฒเคง्เคตเคจि เค•ा เคจाเคฏเค• เค•्เคฏों เค•เคนा เค—เคฏा เคนै?

Solution

เคฌिเคธ्เคฎिเคฒ्เคฒा เค–ाँ เค•ो เคถเคนเคจाเคˆ เค•ी เคฎंเค—เคฒเคง्เคตเคจि เค•ा เคจाเคฏเค• เค‡เคธเคฒिเค เค•เคนा เคœाเคคा เคนै, เค•्เคฏोंเค•ि เค‰เคจเค•ी เคถเคนเคจाเคˆ เคธे เคนเคฎेเคถा เคนी เคธुเคฎเคงुเคฐ เคฎंเค—เคฒเคง्เคตเคจि เคจिเค•เคฒเคคी เคฐเคนी। เคตे เค•ाเคถी เค•े เคตिเคถ्เคตเคจाเคฅ เคต เคฌाเคฒाเคœी เคฎเคจ्เคฆिเคฐ เคฎें เค…เคจेเค• เคฎांเค—เคฒिเค• เค‰เคค्เคธเคต-เคชเคฐ्เคฏों เคชเคฐ เคถเคนเคจाเคˆ เคฌเคœाเคคे เคฅे। เค‡เคธเค•े เคธाเคฅ เคนी เค‰เคจเคธे เคฌเคข़เค•เคฐ เค”เคฐ เคฆूเคธเคฐा เคธुเคฐीเคฒा เคถเคนเคจाเคˆเคตाเคฆเค• เคจเคนीं เคนुเค† เคนै।

3. เคธुเคทिเคฐ-เคฌाเค˜ों เคธे เค•्เคฏा เค…เคญिเคช्เคฐाเคฏ เคนै? เคถเคนเคจाเคˆ เค•ो ‘เคธुเคทिเคฐ เคตाเคฆ्เคฏों เคฎें เคถाเคน’ เค•ी เค‰เคชाเคงि เค•्เคฏों เคฆी เค—เคˆ เคนोเค—ी?

Solution

เคธुเคทिเคฐ เคตाเคฆ्เคฏों เคธे เค…เคญिเคช्เคฐाเคฏ เคนै—เคซूंเค• เคฎाเคฐเค•เคฐ เคฌเคœाเค เคœाเคจे เคตाเคฒे เคตाเคฆ्เคฏ เคฏंเคค्เคฐ เคœैเคธे เคฎुเคฐเคฒी । เคœिเคจ เคตाเคฆ्เคฏ เคฏंเคค्เคฐों เคฎें เคจाเคก़ी เคนोเคคी เคนै เค‰เคจ्เคนें เค…เคฐเคฌ เคฆेเคถ เคฎें เคจเคฏ’ เค•เคนเคคे เคนैं। เคถเคนเคจाเคˆ เค•ी เคง्เคตเคจि เค…เคงिเค• เคฎोเคนเค• เคนोเคคी เคนै เค‡เคธเคฒिเค เค‡เคธे ‘เคถाเคนेเคจเคฏ’ เค…เคฐ्เคฅाเคค ‘เคธुเคทिเคฐ เคตाเคฆ्เคฏों เคฎें เคถाเคน’ เค•ी เค‰เคชाเคงि เคฆी เค—เคˆ เคนै।

4. เค†เคถเคฏ เคธ्เคชเคท्เคŸ เค•ीเคœिเค-
(เค•) ‘เคซเคŸा เคธुเคฐ เคจ เคฌเค–्เคถें। เคฒुंเค—िเคฏा เค•ा เค•्เคฏा เคนै, เค†เคœ เคซเคŸी เคนै, เคคो เค•เคฒ เคธी เคœाเคเค—ी।’
(เค–) ‘เคฎेเคฐे เคฎाเคฒिเค• เคธुเคฐ เคฌเค–्เคถ เคฆे। เคธुเคฐ เคฎें เคตเคน เคคाเคธीเคฐ เคชैเคฆा เค•เคฐ เค•ि เค†ँเค–ों เคธे เคธเคš्เคšे เคฎोเคคी เค•ी เคคเคฐเคน เค…เคจเค—เฅ เค†ँเคธू เคจिเค•เคฒ เค†เคँ।’

Solution

(เค•) เคฏเคนां เคฌिเคธ्เคฎिเคฒ्เคฒाเคน เค–ाเคจे เคธुเคฐ เคคเคฅा เค•เคชเคก़े เคฎें เคคुเคฒเคจा เค•เคฐ เคธुเคฐ เค•ो เค…เคงिเค• เคฎूเคฒ्เคฏเคตाเคจ เคฌเคคाเคฏा เคนै। เคชเคนเคจाเคตे ‌เคธे เค•ोเคˆ เค•ाเคฌिเคฒ เคจเคนीं เคฌเคจเคคा। เค•เคชเคก़ा เคฏเคฆि เคเค• เคฌाเคฐ เคซเคŸ เคœाเค เคคो เคฆोเคฌाเคฐा เคธिเคฒ เคฆेเคจे เคธे เค ीเค• เคนो เคธเค•เคคा เคนै เคชเคฐंเคคु เค•िเคธी เค•ा เคซเคŸा เคนुเค† เคธुเคฐ เค•เคญी เค ीเค• เคจเคนीं เคนो เคธเค•เคคा। เคต्เคฏเค•्เคคि เค…เคชเคจी เคถाเคจ เคถौเค•เคค เคธे เคจเคนीं เค…เคชिเคคु เค…เคชเคจे เค—ुเคฃ เคธे เคชเคนเคšाเคจा เคœाเคคा เคนै। เคตเคน เคช्เคฐाเคฐ्เคฅเคจा เค•เคฐเคคे เคนैं เค•ि เคˆเคถ्เคตเคฐ เค‰เคจ्เคนें เค…เคš्เค›ा เค•เคชเคก़ा เคฆे เคฏा เคจा เคฆे เคฒेเค•िเคจ เค…เคš्เค›ा เคธुเคฐ เค…เคตเคถ्เคฏ เคฆे।

(เค–) เคฌिเคธ्เคฎिเคฒ्เคฒाเคน เค–ाเคจ เค…เคชเคจी 80 เคตเคฐ्เคท เค•ी เค‰เคฎ्เคฐ เคฎें เคญी เคชाँเคš เคตเค•्เคค เค•ी เคจเคฎाเคœ เคชเคข़เคคे เคนुเค เค”เคฐ เคธเคš्เคšे เคธुเคฐ เค•ी เคช्เคฐाเคฐ्เคฅเคจा เค•เคฐเคคे เคฅे। เคตे‌ เค–ुเคฆा เคธे เค•เคนเคคे เคฅे เค‰เคจ्เคนें เคธเคš्เคšा เคธुเคฐ เคฆे เค‰เคธ เคธुเคฐ เคฎें เค‡เคคเคจी เคคाเค•เคค เคนो เค•ी‌‌ เค‰เคธे เคธुเคจเคจे เคตाเคฒों เค•ी เค†ंเค–ों เคธे เคธเคš्เคšे เคฎोเคคी เค•ी เคคเคฐเคน เค†ंเคธू เคจिเค•เคฒ เคœाเค। เคฏเคนी เค‰เคจเค•े เคธुเคฐ เค•ी เค•ाเคฎเคฏाเคฌी เคนोเค—ी।

5. เค•ाเคถी เคฎें เคนो เคฐเคนे เค•ौเคจ-เคธे เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เคฌिเคธ्เคฎिเคฒ्เคฒा เค–ाँ เค•ो เคต्เคฏเคฅिเคค เค•เคฐเคคे เคฅे?

Solution

เค•ाเคถी เคฎें เคชुเคฐाเคจी เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐाเคँ เคฒुเคช्เคค เคนो เคฐเคนी เคนैं। เค–ाเคจ-เคชाเคจ เค•ी เคชुเคฐाเคจी เคšीเคœें เคœैเคธे เคฆेเคถी เค˜ी เคธे เคฌเคจी เค•เคšौเคก़ी, เคœเคฒेเคฌी เคฌेเคšเคจे เคตाเคฒे เคต เคฎเคฒाเคˆ-เคฌเคฐ्เคซ เคตाเคฒे เคตเคนाँ เคธे เคšเคฒे เค—เคฏे เคนैं। เคจ เคนी เค…เคฌ เคธंเค—ीเคค, เคธाเคนिเคค्เคฏ เค”เคฐ เค…เคฆเคฌ เค•ा เคตैเคธा เคฎाเคจ เคฐเคน เค—เคฏा เคนै। เค‰เคจ्เคนें เคฌाเคฆ เค•े เคฆिเคจों เคฎें เค•ाเคถी เคฎें เค—ाเคฏเค•ों เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เค˜ंเคŸों เคฐिเคฏाเคœ़ เคธे เคœी เคšुเคฐाเคจा, เคธंเค—เคคिเคฏों เค•े เคฒिเค เค‰เคจเคฎें เค†เคฆเคฐ เค•ा เคจ เคนोเคจा เค”เคฐ เค•เคœเคฒी, เคšैเคคी เค•े เคช्เคฐเคคि เคฒเคฒเค• เค”เคฐ เคธเคฎ्เคฎाเคจ เค•ा เค…เคญाเคต เคต्เคฏเคฅिเคค เค•เคฐเคคा เคฅा।

6. เคชाเค  เคฎें เค†เค เค•िเคจ เคช्เคฐเคธंเค—ों เค•े เค†เคงเคฐ เคชเคฐ เค†เคช เค•เคน เคธเค•เคคे เคนैं เค•ि –
(เค•) เคฌिเคธ्เคฎिเคฒ्เคฒा เค–ाँ เคฎिเคฒी-เคœुเคฒी เคธंเคธ्เค•ृเคคि เค•े เคช्เคฐเคคीเค• เคฅे।
(เค–) เคตे เคตाเคธ्เคคเคตिเค• เค…เคฐ्เคฅों เคฎें เคเค• เคธเคš्เคšे เค‡เคจเคธाเคจ เคฅे।

Solution

เคฌिเคธ्เคฎिเคฒ्เคฒा เค–ां เคฎिเคฒी-เคœुเคฒी เคธंเคธ्เค•ृเคคि เค•ी เคช्เคฐเคคीเค• เคฅे। เคฎुเคธ्เคฒिเคฎ เคงเคฐ्เคฎ เค•े เคช्เคฐเคคि เค‰เคจเค•ी เคธเคš्เคšाเคˆ เค†เคธ्เคฅा เคฅी เคชเคฐंเคคु เคตเคน เคนिंเคฆू เคงเคฐ्เคฎ เค•ा เคญी เคธเคฎ्เคฎाเคจ เค•เคฐเคคे เคฅे। เคตे เคฎुเคธเคฒเคฎाเคจ เคนोเคคे เคนुเค เคญी เคธंเค•เคŸเคฎोเคšเคจ เคฎंเคฆिเคฐ เคฎें เค•िเค เคœाเคจे เคตाเคฒे 5 เคฆिเคจों เค•े เคธंเค—ीเคค เค†เคฏोเคœเคจ เคฎें เค…เคตเคถ्เคฏ เคฐเคนเคคे เคฅे। เคฎुเคนเคฐ्เคฐเคฎ เค•े เคฎเคนीเคจे เคฎें เค†เค เคตीं เคคाเคฐीเค– เค•े เคฆिเคจ เค–ाเคจ เคธाเคนเคฌ เค–เคก़े เคนोเค•เคฐ เคถเคนเคจाเคˆ เคฌเคœाเคคे เคฅे। เคตे เค•เคนเคคे เคฅे เค•ि เคตे เค•ाเคถी เค›ोเคก़เค•เคฐ เค•เคนां เคœाเคं เค—ंเค—ा เคฎैเคฏा, เคฏเคนी เคฌाเคฌा เคตिเคถ्เคตเคจाเคฅ‌, เคฏเคนां เคฌाเคฒाเคœी เค•ा เคฎंเคฆिเคฐ เคญी เคฏเคนां। เคฎเคฐเคคे เคฆเคฎ เคคเค• เคจ เคฏเคน เคถเคนเคจाเคˆ เค›ूเคŸेเค—ी เคจा เค•ाเคถी।

(เค–) เคฌिเคธ्เคฎिเคฒ्เคฒाเคน เค–ाเคจ เคเค• เคธเคš्เคšे เค‡ंเคธाเคจ เคฅे। เคตे เคงเคฐ्เคฎों เคธे เค…เคงिเค• เคฎाเคจเคตเคคा เค•ा เคฎเคนเคค्เคต เคฆेเคคे เคฅे। เคนिंเคฆू เคคเคฅा เคฎुเคธเคฒเคฎाเคจ เคงเคฐ्เคฎ เคฆोเคจों เค•ा เคนी เคธเคฎ्เคฎाเคจ เค•เคฐเคคे เคฅे। เคญाเคฐเคค เคฐเคค्เคจ เคธे เคธเคฎ्เคฎाเคจिเคค เคนोเคจे เคชเคฐ เคญी เค‰เคจเคฎें เค˜เคฎंเคก เคจเคนीं เคฅा। เคฆौเคฒเคค เคธे เค…เคงिเค• เคธुเคฐ เค‰เคจเค•े เคฒिเค เคœเคฐूเคฐी เคฅा।

7. เคฌिเคธ्เคฎिเคฒ्เคฒा เค–ाँ เค•े เคœीเคตเคจ เค‰เคจ เค˜เคŸเคจाเค“ं เค”เคฐ เคต्เคฏเค•्เคคिเคฏों เค•ा เค‰เคฒ्เคฒेเค– เค•เคฐें เคœिเคจ्เคนोंเคจे เค‰เคจเค•ी เคธंเค—ीเคค เคธाเคงเคจा เค•ो เคธเคฎृเคฆ्เคง เค•िเคฏा।

Solution

เคฌिเคธ्เคฎिเคฒ्เคฒा เค–ां เค•े เคธंเค—ीเคค เคœीเคตเคจ เค•ो เคธเคฎृเคฆ्เคง เค•เคฐเคจे เคฎें เคจिเคฎ्เคจเคฒिเค–िเคค เคต्เคฏเค•्เคคिเคฏों เค”เคฐ เค˜เคŸเคจाเค“ं เค•ा เคฏोเค—เคฆाเคจ เคฐเคนा-

(i) เคฐเคธूเคฒเคจ เคฌाเคˆ เค”เคฐ เคฌเคคूเคฒเคจ เคฌाเคˆ: เคฌिเคธ्เคฎिเคฒ्เคฒा เค–ां เคœเคฌ เคฐिเคฏाเคœ เค•े เคฒिเค เคœाเคคे เคฅे เคคो เค‰เคธ เคฐाเคธ्เคคे เคธे เคนोเค•เคฐ เคจिเค•เคฒเคคे เคฅे เคœเคนां เค‡เคจ เคฆोเคจों เค—ाเคฏिเค•ा เคฌเคนเคจों เค•ा เค˜เคฐ เคชเคก़เคคा เคฅा। เค‰เคจเค•े เคฆ्เคตाเคฐा เค—ाเคˆ เค—เคˆ เค ुเคฎเคฐी, เคฆाเคฆเคฐा เค†เคฆि เค•ो เคธुเคจเค•เคฐ เค‡เคจเค•ा เคฐुเคाเคจ เคธंเค—ीเคค เค•ी เค“เคฐ เคฌเคข़เคคा เคšเคฒा เค—เคฏा।

(ii) เคฎाเคฎा เค”เคฐ เคจाเคจा: เค…เคชเคจे เคฆोเคจों เคฎाเคฎा เค…เคฒीเคฌเค–्เคถ เค”เคฐ เคธाเคฆिเค• เคนुเคธैเคจ เค•े เคธंเคชเคฐ्เค• เคฎें เค†เคจे เค•े เคชเคถ्เคšाเคค् เค‡เคจ्เคนें เคถเคนเคจाเคˆ เคตाเคฆเคจ เค•ी เคช्เคฐेเคฐเคฃा เคฎिเคฒी। เคฎुเคฒเคคाเคจी เค”เคฐ เคญीเคฎเคชเคฒाเคธी เคœैเคธी เคฐाเค—-เคฐाเค—िเคจिเคฏों เคธे เค‰เคจเค•ा เคชเคฐिเคšเคฏ เค‰เคจเค•े เคฆोเคจों เคฎाเคฎाเค“ं เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคนुเค†। 5 เคธे 6 เคตเคฐ्เคท เค•ी เค†เคฏु เค•े เคฌाเคฆ เคตे เค•ाเคถी เค†เค•เคฐ เค…เคชเคจे เคธंเค—ीเคคเค•ाเคฐ เคจाเคจा เค”เคฐ เคฎाเคฎा เค•े เคธाเคฅ เคฐเคนเคจे เคฒเค—े।

เคฐเคšเคจा เค”เคฐ เค…เคญिเคต्เคฏเค•्เคคि

8. เคฌिเคธ्เคฎिเคฒ्เคฒा เค–ाँ เค•े เคต्เคฏเค•्เคคिเคค्เคต เค•ी เค•ौเคจ-เค•ौเคจ เคธी เคตिเคถेเคทเคคाเค“ं เคจे เค†เคชเค•ो เคช्เคฐเคญाเคตिเคค เค•िเคฏा?

Solution

เคฌिเคธ्เคฎिเคฒ्เคฒा เค–ाँ เค•ी เคนिंเคฆू เคงเคฐ्เคฎ เค•े เคช्เคฐเคคि เคตिเคถेเคท เค†เคธ्เคฅा, เคฆूเคธเคฐे เคงเคฐ्เคฎों เค•े เคช्เคฐเคคि เคชूเคฐा เคธเคฎ्เคฎाเคจ, เคœाเคคि, เคตเคฐ्เค—, เคงเคฐ्เคฎ เคธे เคŠเคชเคฐ เค‰เค เค•เคฐ เคฎเคจुเคท्เคฏ เคนोเคจे เคฎें เคตिเคถ्เคตाเคธ, เคธंเคตेเคฆเคจเคถीเคฒ เคช्เคฐเค•ृเคคि เค”เคฐ เค‰เคš्เคš เคตिเคšाเคฐों เค•े เคธाเคฅ เคธाเคฆเค—ी เคธे เคญเคฐी เคœीเคตเคจเคถैเคฒी เค•िเคธी เค•ो เคญी เค‰เคจเค•ी เค“เคฐ เค–ींเคš เคฒेเคคी เคฅी। เค–ुเคถเคฎिเคœ़ाเคœ, เคฎिเคฒเคจเคธाเคฐ 14 เคธाเคฒ เค•ी เค‰เคฎ्เคฐ เคธे 80 เคธाเคฒ เคคเค• เคตे เคถเคนเคจाเคˆ เค•े เค…เคญ्เคฏाเคธ เค•เคฐเคคे เคฐเคนे। เค‰เคธเค•े เคฌाเคฆ เคญी เค•เคฎिเคฏों เค•ो เคฎเคนเคธूเคธ เค•เคฐ เคธเคš्เคšे เคธुเคฐ เค•ी เค‰เคจเค•ी เคช्เคฐเคฏเคค्เคจเคถीเคฒเคคा เคธाเคนिเคค्เคฏ เค”เคฐ เคธंเค—ीเคค เคธเคญाเค“ं เคฎें เคฐुเคšि, เค†เคœ เคญी เค•เคฒाเค•ाเคฐों เคฎें เคงीเคฐเคœ เค•े เคธाเคฅ เคฐिเคฏाเคœ़ เค•เคฐเคจे เค•ी เคช्เคฐेเคฐเคฃा เคœเค—ाเคคी เคนै।

9. เคฎुเคนเคฐ्เคฐเคฎ เคธे เคฌिเคธ्เคฎिเคฒ्เคฒा เค–ाँ เค•े เคœुเฅœाเคต เค•ो เค…เคชเคจे เคถเคฌ्เคฆों เคฎें เคฒिเค–िเค।

Solution

เคฎुเคนเคฐ्เคฐเคฎ เค•े เคฎเคนीเคจे เคฎें เคถिเคฏा เคฎुเคธเคฒเคฎाเคจ เคถोเค• เคฎเคจाเคคे เคฅे। เค‡เคธเคฒिเค เคชूเคฐे 10 เคฆिเคจों เคคเค• เค‰เคจเค•े เค–ाเคจเคฆाเคจ เค•ा เค•ोเคˆ เคต्เคฏเค•्เคคि เคจा เคคो เคฎुเคนเคฐ्เคฐเคฎ เค•े เคฆिเคจों เคฎें เคถเคนเคจाเคˆ เคฌเคœाเคคा เค”เคฐ เคจा เคนी เคธंเค—ीเคค เค•े เค•िเคธी เค•ाเคฐ्เคฏเค•्เคฐเคฎ เคฎें เคญाเค— เคฒेเคคे เคฅे। เค†เค เคตीं เคคाเคฐीเค– เค–ाเคจ เคธाเคนเคฌ เค•े เคฒिเค เคฌเคนुเคค เคนी เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคนोเคคी เคฅी เค‡เคธ เคฆिเคจ เค–ाเคจ เคธाเคนเคฌ เค–เคก़े เคนोเค•เคฐ เคถเคนเคจाเคˆ เคฌเคœाเคคे เค”เคฐ เคฆाเคฒ เคฎंเคกी เคธे เคซाเคคเคฎाเคจ เค•े เค•เคฐीเคฌ 8 เค•िเคฒोเคฎीเคŸเคฐ เค•ी เคฆूเคฐी เคคเค• เคชैเคฆเคฒ เคฐोเคคे เคนुเค เคจोเคนा เคฌเคœाเคคे เคนुเค เคœाเคคे เคฅे। เค‡เคจ เคฆिเคจों เค•ोเคˆ เคฐाเค— เคจเคนीं เคฌเคšเคคा เคฅा เค‰เคจเค•ी เค†ंเค–ें เค‡เคฎाเคฎ เคนुเคธैเคจ เค”เคฐ เค‰เคจเค•े เคชเคฐिเคตाเคฐ เค•े เคฒोเค—ों เค•ी เคถเคนाเคฆเคค เคฎें เคจเคฎ เคฐเคนเคคी เคฅी।

10. เคฌिเคธ्เคฎिเคฒ्เคฒा เค–ाँ เค•เคฒा เค•े เค…เคจเคจ्เคฏ เค‰เคชाเคธเค• เคฅे, เคคเคฐ्เค• เคธเคนिเคค เค‰เคค्เคคเคฐ เคฆीเคœिเค।

Solution

เคฌिเคธ्เคฎिเคฒ्เคฒाเคน เค–ाเคจ เคญाเคฐเคค เค•े เคธเคฐ्เคตเคถ्เคฐेเคท्เค  เคถเคนเคจाเคˆ เคตाเคฆเค• เคฅे। เคตे เค…เคค्เคฏंเคค เคฒเค—्เคจเคชूเคฐ्เคตเค• เคถเคนเคจाเคˆ เค•ा เคฐिเคฏाเคœ़ เค•เคฐเคคे เคฅे เค‡เคธเค•े เคฒिเค เค‰เคจ्เคนें เคญाเคฐเคค เคฐเคค्เคจ เคธे เคธเคฎ्เคฎाเคจिเคค เค•िเคฏा เค—เคฏा। 90 เคตเคฐ्เคท เค•ी เค‰เคฎ्เคฐ เคฎें เคญी เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคถเคนเคจाเคˆ เคฌเคœाเคจा เคจเคนीं เค›ोเคก़ा। เคฏเคนां เคคเค• เค•ि เคตे เคชांเคšों เคตเค•्เคค เค•ी เคจเคฎाเคœ เคฎें เคญी เค–ुเคฆा เคธे เคธเคš्เคšा เคธुเคฐ เคฎांเค—เคคे เคฅे। เค‰เคจเคฎें เคธंเค—ीเคค เคธीเค–เคจे เค•ी เค‡เคš्เค›ा เค•เคญी เค–เคค्เคฎ เคจเคนीं เคนुเคˆ। เค–ाเคจ เคธाเคนเคฌ เคจे เค•เคญी เคญी เคงเคจ เคฆौเคฒเคค เค•ो เคชाเคจे เค•ी เค‡เคš्เค›ा เคจเคนीं เค•ी เคฌเคฒ्เค•ि เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคธंเค—ीเคค เค•ो เคนी เคธเคฐ्เคตเคถ्เคฐेเคท्เค  เคฎाเคจा। เค•เคฒा เค•े เคช्เคฐเคคि เค—เคนเคฐी เคจिเคท्เค ा เคฅी। เค‡เคจ เคธเคฌเคธे เคธाเคฌिเคค เคนोเคคा เคนै เค•ि เคตเคน เค•เคฒा เค•े เค…เคจเคจ्เคฏ เค‰เคชाเคธเค• เคฅे।

เคญाเคทा เค…เคง्เคฏเคฏเคจ

11. เคจिเคฎ्เคจเคฒिเค–िเคค เคฎिเคถ्เคฐ เคตाเค•्เคฏों เค•े เค‰เคชเคตाเค•्เคฏ เค›ाँเคŸเค•เคฐ เคญेเคฆ เคญी เคฒिเค–िเค-

(เค•) เคฏเคน เคœ़เคฐूเคฐी เคนै เค•ि เคถเคนเคจाเคˆ เค”เคฐ เคกुเคฎเคฐाँเคต เคเค•-เคฆूเคธเคฐे เค•े เคฒिเคเค‰เคชเคฏोเค—ी เคนैं।

Solution

เค‰เคชเคตाเค•्เคฏ- เค•ि เคถเคนเคจाเคˆ เค”เคฐ เคกुเคฎเคฐाँเคต เคเค•-เคฆूเคธเคฐे เค•े เคฒिเค เค‰เคชเคฏोเค—ी เคนैं।
เค‰เคชเคตाเค•्เคฏ เคญेเคฆ – เคธंเคœ्เคžा เค‰เคชเคตाเค•्เคฏ

(เค–) เคฐीเคก เค…ंเคฆเคฐ เคธे เคชोเคฒी เคนोเคคी เคนै เคœिเคธเค•े เคธเคนाเคฐे เคถเคนเคจाเคˆ เค•ो เคซूंเค•ा เคœाเคคा เคนै।

Solution

เค‰เคชเคตाเค•्เคฏ- เคœिเคธเค•े เคธเคนाเคฐे เคถเคนเคจाเคˆ เค•ो เคซूंเค•ा เคœाเคคा เคนै।
เค‰เคชเคตाเค•्เคฏ เคญेเคฆ – เคตिเคถेเคทเคฃ เค‰เคชเคตाเค•्เคฏ

(เค—) เคฐीเคก เคจเคฐเค•เคŸ เคธे เคฌเคจाเคˆ เคœाเคคी เคนै เคœो เคกुเคฎเคฐाँเคต เคฎें เคฎुเค–्เคฏเคคः เคธोเคจ เคจเคฆी เค•े เค•िเคจाเคฐों เคชเคฐ เคชाเคˆ เคœाเคคी เคนै।

Solution

เค‰เคชเคตाเค•्เคฏ – เคœो เคกुเคฎเคฐाँเคต เคฎें เคฎुเค–्เคฏเคคः เคธोเคจ เคจเคฆी เค•े เค•िเคจाเคฐों เคชเคฐ เคชाเคˆ เคœाเคคी เคนै।
เค‰เคชเคตाเค•्เคฏ เคญेเคฆ – เคตिเคถेเคทเคฃ เค‰เคชเคตाเค•्เคฏ

(เค˜) เค‰เคจเค•ो เคฏเค•ीเคจ เคนै, เค•เคญी เค–ुเคฆा เคฏूँ เคนी เค‰เคจ เคชเคฐ เคฎेเคนเคฐเคฌाเคจ เคนोเค—ा।

Solution

เค‰เคชเคตाเค•्เคฏ – เค•เคญी เค–ुเคฆा เคฏूँ เคนी เค‰เคจ เคชเคฐ เคฎेเคนเคฐเคฌाเคจ เคนोเค—ा।
เค‰เคชเคตाเค•्เคฏ เคญेเคฆ – เคธเคฐ्เคตเคจाเคฎ เค‰เคชเคตाเค•्เคฏ

(เค™) เคนिเคฐเคจ เค…เคชเคจी เคนी เคฎเคนเค• เคธे เคชเคฐेเคถाเคจ เคชूเคฐे เคœंเค—เคฒ เคฎें เค‰เคธ เคตเคฐเคฆाเคจ เค•ो เค–ोเคœเคคा เคนै เคœिเคธเค•ी เค—เคฎเค• เค‰เคธी เคฎें เคธเคฎाเคˆ เคนै।

Solution

เค‰เคชเคตाเค•्เคฏ – เคœिเคธเค•ी เค—เคฎเค• เค‰เคธी เคฎें เคธเคฎाเคˆ เคนै।
เค‰เคชเคตाเค•्เคฏ เคญेเคฆ – เคตिเคถेเคทเคฃ เค‰เคชเคตाเค•्เคฏ

(เคš) เค–ाँ เคธाเคนเคฌ เค•ी เคธเคฌเคธे เคฌเคก़ी เคฆेเคจ เคนเคฎें เคฏเคนी เคนै เค•ि เคชूเคฐे เค…เคธ्เคธी เคฌเคฐเคธ เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคธंเค—ीเคค เค•ो เคธंเคชूเคฐ्เคฃเคคा เคต เคเค•ाเคงिเค•ाเคฐ เคธे เคธीเค–เคจे เค•ी เคœिเคœीเคตिเคทा เค•ो เค…เคชเคจे เคญीเคคเคฐ เคœिंเคฆा เคฐเค–ा।

Solution

เค‰เคชเคตाเค•्เคฏ – เค•ि เคชूเคฐे เค…เคธ्เคธी เคฌเคฐเคธ เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคธंเค—ीเคค เค•ो เคธंเคชूเคฐ्เคฃเคคा เคต เคเค•ाเคงिเค•ाเคฐ เคธे เคธीเค–เคจे เค•ी เคœिเคœीเคตिเคทा เค•ो เค…เคชเคจे เคญीเคคเคฐ เคœिंเคฆा เคฐเค–ा।
เค‰เคชเคตाเค•्เคฏ เคญेเคฆ – เคธंเคœ्เคžा เค‰เคชเคตाเค•्เคฏ

12. เคจिเคฎ्เคจเคฒिเค–िเคค เคตाเค•्เคฏों เค•ो เคฎिเคถ्เคฐिเคค เคตाเค•्เคฏों เคฎें เคฌเคฆเคฒिเค –

(เค•) เค‡เคธी เคฌाเคฒเคธुเคฒเคญ เคนँเคธी เคฎें เค•เคˆ เคฏाเคฆें เคฌंเคฆ เคนैं।

Solution

เคฏเคน เคตเคน เคฌाเคฒเคธुเคฒเคญ เคนँเคธी เคนै, เคœिเคธเคฎें เค•เคˆ เคฏाเคฆें เคฌंเคฆ เคนैं।

(เค–) เค•ाเคถी เคฎें เคธंเค—ीเคค เค†เคฏोเคœเคจ เค•ी เคเค• เคช्เคฐाเคšीเคจ เค”เคฐ เค…เคฆ्เคญुเคค เคชเคฐंเคชเคฐा เคนै।

Solution

เค•ाเคถी เคฎें เคเค• เคช्เคฐाเคšीเคจ เค”เคฐ เค…เคฆ्เคญुเคค เคชเคฐंเคชเคฐा เคนै, เคœिเคธเคฎें เคธंเค—ीเคค เค•ा เค†เคฏोเคœเคจ เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै।

(เค—) เคงเคค्! เคชเค—เคฒी, เคˆ เคญाเคฐเคคเคฐเคค्เคจ เคนเคฎเค•ो เคถเคนเคจเค‡เคฏा เคชे เคฎिเคฒा เคนै, เคฒुंเค—िเคฏा เคชे เคจाเคนीं।

Solution

เคงเคค् เคชเค—เคฒी เคˆ เคจा เคญाเคฐเคคเคฐเคค्เคจ เคนเคฎเค•ो เคฎिเคฒा เคนै, เคตเคน เคถเคนเคจाเค‡เคฏा เคชे เคฎिเคฒा เคนै เคจ เค•ि เคฒुंเค—िเคฏा เคชे।

(เค˜) เค•ाเคถी เค•ा เคจाเคฏाเคฌ เคนीเคฐा เคนเคฎेเคถा เคธे เคฆो เค•ौเคฎों เค•ो เคเค• เคนोเค•เคฐ เค†เคชเคธ เคฎें เคญाเคˆเคšाเคฐे เค•े เคธाเคฅ เคฐเคนเคจे เค•ी เคช्เคฐेเคฐเคฃा เคฆेเคคा เคฐเคนा।

Solution

เคœो เค•ाเคถी เค•ा เคจाเคฏाเคฌ เคนीเคฐा เคนै, เคตเคน เคนเคฎेเคถा เคธे เคฆो เค•ौเคฎों เค•ो เคเค• เคนोเค•เคฐ เค†เคชเคธ เคฎें เคญाเคˆเคšाเคฐे เค•े เคธाเคฅ เคฐเคนเคจे เค•ी เคช्เคฐेเคฐเคฃा เคฆेเคคा เคฐเคนा เคนै।